Wetenschap voor kinderen

Op de laatste dag van juli dit jaar kregen kinderen de kans om mee te doen met een wetenschappelijke proef: “ Zijn vogels net mensen?”. In navolging van een experiment met kanoeten in de experimentele vogelfaciliteit van het NIOZ, was het nu aan kinderen om te laten zien of ze bij elkaar afkijken.

In het echte experiment, bedacht door promovendus Allert Bijleveld, werd een kanoet tijdelijk opgesloten in een vogelkooi in het midden van de experimentele ruimte. Aan weerszijden van de vogelkooi bevonden zich, net boven het zeewaterpeil, bakken van 1 vierkante meter. In één van de  bakken waren echter meer kleine mosselen ingegraven dan in de andere. Tijdens de proef zochten op elke bak twee kanoeten naar de ingegraven mosselen. De kanoet in de vogelkooi kreeg vervolgens een paar minuten de tijd om nauwlettend in de gaten te houden uit welke bak de meeste mosselen werden gegeten; dat zou immers de bak met de meeste mosselen moeten zijn en dus een geschikte bak om zelf op zoek te gaan naar eten. Na twee minuten ging aan weerszijden van de vogelkooi een schuif open en kon de tot dan toe opgesloten kanoet een keuze maken: eten zoeken op de linker, of rechter bak?

De gedachte achter deze proef: kanoeten eten schelpdieren die zich verstoppen in de bodem van de Waddenzee. De wadbodem is alleen gedurende laagwater beschikbaar en strekt zich dan uit over een enorm gebied. Dit levert een probleem op voor kanoeten: hoe moeten ze in een groot gebied en in korte tijd voldoende verstopte prooien vinden om hun maag te vullen? Dit experiment was opgezet om te kijken of kanoeten dit probleem oplossen door bij elkaar af te kijken. In het experiment bleek dat in 73% van de gevallen kanoeten de kant kozen met het meeste voedsel. Omdat de kanoet in de kooi het begraven voedsel zelf niet kon zien, kan uit deze proef geconcludeerd worden dat kanoeten inderdaad bij elkaar afkijken om de beste voedselplekken te vinden.

Op een soortgelijke manier heeft Thomas Leerink, projectmedewerker Metawad, het kanoetenexperiment herhaalt met kinderen. Samen met andere collega’s van het NIOZ was hij aanwezig op de zomermarkt ‘Zee & Natuur’ in Den Burg, Texel. Met de echte vogelkooi, geflankeerd door twee bakken met zand, mochten kinderen zelf ervaren hoe het is om een vogel te zijn. In plaats van mosselen, waren nu knikkers ingegraven. Bij elke bak zocht één kind naar knikkers en het kind in de vogelkooi moest bijhouden uit welke bak de meeste knikkers werden gehaald. Resultaat: de kinderen in de kooi kozen in 68% van de gevallen de juiste bak.

Conclusie: kanoeten en kinderen kijken bij elkaar af en doen dat in min of meer dezelfde mate. Het nagebootste experiment leverde veel bekijks op. Kinderen vonden het spannend om opgesloten te worden in een vogelkooi. Volwassenen spraken lovende woorden uit over de wijze waarop het wetenschappelijk onderzoek aan kanoeten toegankelijk werd gemaakt voor een breed publiek. Kortom, het was een geslaagde dag en tegelijk een mooie manier om kinderen kennis te laten maken met een wetenschappelijk  experiment.

Met dank aan Allert Bijleveld.

Opstelling van het echte experiment met Kanoeten. Deze foto is genomen voor het experiment van start ging. De schuifdeuren van de vogelkooi staan open en vier vogels wennen aan de opstelling. Foto gemaakt door Allert Bijleveld

Het kinderexperiment in volle gang! De jongen in de vogelkooi kijkt aandachtig naar de bak met zand of het meisje een knikker vindt. Foto gemaakt door Ginny Chan